Academic Journal
ҚАЗАҚ-АҒЫЛШЫН ҚИЯЛ-ҒАЖАЙЫП ЕРТЕГІ ДИСКУРСЫНДАҒЫ «АҚЫЛ/MIND» КОНЦЕПТІСІНІҢ ЛЕКСИКА-СЕМАНТИКАЛЫҚ РЕПРЕЗЕНТАЦИЯСЫ
| Title: | ҚАЗАҚ-АҒЫЛШЫН ҚИЯЛ-ҒАЖАЙЫП ЕРТЕГІ ДИСКУРСЫНДАҒЫ «АҚЫЛ/MIND» КОНЦЕПТІСІНІҢ ЛЕКСИКА-СЕМАНТИКАЛЫҚ РЕПРЕЗЕНТАЦИЯСЫ |
|---|---|
| Publisher Information: | АО «КазУМОиМЯ им.Абылай хана», 2022. |
| Publication Year: | 2022 |
| Subject Terms: | когнитивная лингвистика, ертегі, волшебная сказка, ум, ақыл, концепт, қиял-ғажайып ертегі, ертегі дискурсы, сказка, сказочный дискурс, fairy tale, discourse, лингвоконцептология, fairy-tale discourse, cognitive linguistics, дискурс, linguoconceptology, когнитивті лингвистика, mind, concept |
| Description: | Мақалада қазақ-ағылшын қиял-ғажайып ертегі дискурсындағы «Ақыл/mind» концептісінің лексика-семантикалық репрезентациясына талдау жасалады. Зерттеудің теориялық негізіне қазіргі когнитивтік лингвистиканың бір саласы болып саналатын лингвоконцептология тұжырымдары алынады, әсіресе оның салғастырмалы аспектісіне назар аударылады. Зерттеу жұмысының мақсаты – қазақ және ағылшын ертегі дискурсындағы ақыл/mind концептісі арқылы аталған тілдердегі дүниенің әмбебап бейнесі мен ұлттық ерекшелікті көрсету. Зерттеу материалы ретінде қазақ және ағылшын қиял-ғажайып ертегілерінде («Ер Төстік» ертегісі, «The Three Heads of the Well» ертегісі) кездесетін ақыл/mind концептісі және олардың синонимдері алынды. Зерттеудің негізгі әдістері ретінде сипаттау, типологиялық әдіс, компоненттік талдау әдісі, өріс әдісі, оппозиция әдісі, салыстырмалы-салғастырмалы әдіс, сөздіктерден түгелдей теру әдісі, сандық-статистикалық талдау әдістері қолданылды. Ертегі дискурсы дискурстың бір жанры ретінде әр ұлттың өзіндік болмысын бейнелейді. «Ақыл/mind» концептісінің сөздік мақалалары мен ертегі дискурсындағы лексикалық және семантикалық көрінісі, синонимдік қатары, ертегі кейіпкерлерінің менталды қабілеттері тұрғысынан талданды. Зерттеу нәтижелері жалпы адамзатқа тән ақыл-ой әрекетінің әмбебап сипаттары мен әр ұлттың дүние бейнесінің өзіндік ерекшелігін айқындады. Қазақ тіліндегі «Ер Төстік» ертегісі мен ағылшын тіліндегі «The Three Heads of the Well» ертегісіндегі ақыл/mind концептісінің лексика-семантикалық репрезентациясын талдау ең алдымен ақыл-ой әрекетінің адамзатқа тән ортақ қасиеттерін анықтады: адамның ойлау қабілеті, сана-сезімі; түйінді ой, пайдалы кеңес, жөнді пікір. Зерттеу нысанына алып отырған ертегі дискурсына тән айырмашылықтар мысалы, қазақ ертегі дискурсында ақыл басты кейіпкерлердің зеректігін, тапқырлығын бейнелесе, ағылшын ертегі дискурсында басты кейіпкердің шешім қабылдауынан көрініс табады. Ақыл концептісі қазақ ертегі дискурсында амал табу, айла табу мағыналарында жиі байқалса, ағылшын ертегі дискурсында оң пікір білдіру, дұрыс жөн көрсету мағыналарында жиі қолданылады. Қазақ және ағылшын ертегі дискурсында ақыл/mind концептісінің түрлі қолданысына қарамастан, аталған екі лингвомәдени қауымдастықта ақыл интеллектімен, пайымдаумен, тәжірибемен, ақыл-ойдың даралығымен ассоциацияланады деп қорытынды жасалады. Зерттеу нәтижесінде жасалған ғылыми тұжырымдар когнитивті лингвистика саласының дамып қалыптасуына септігін тигізеді. Сондай-ақ лингвомәдениеттану, прагмалингвистикаға, салыстырмалы-салғастырмалы тіл біліміне байланысты зерттеулерді толықтыруға әрі тереңдетуге өзіндік үлесін қосады. The article analyzes the lexical and semantic representation of the concept "akil / mind" in the Kazakh-English magic discourse. The theoretical basis of the study is based on the conclusions of linguoconceptology, which is considered one of the branches of modern cognitive linguistics, especially attention is paid to its comparative aspect. The purpose of the research work is to show the general picture of the world and national identity in these languages through the concept of akil/mind in Kazakh and English magic discourse. The concept of mind and their synonyms found in Kazakh and English fairy tales (the fairy tale "Er Tostik", the fairy tale "The Three Heads of the Well") were taken as the research material. The main research methods used were descriptive, typological method, component analysis method, field method, opposition method, comparative method, continuous dictionary sampling method, quantitative and statistical analysis methods. Fairy-tale discourse as one of the genres of discourse reflects the uniqueness of each nation. The dictionary articles of the akil/mind concept and lexico-semantic expression in fairy-tale discourse, synonymic series, mental abilities of fairy-tale heroes are analyzed. Despite the different use of the akil/mind concept in Kazakh and English fairy-tale discourse, in these two linguistic and cultural associations, the mind is associated with intelligence, judgment, experience, and individuality of the mind. The results of the study revealed universal features of mental activity and the uniqueness of the worldview of each nation. The analysis of the lexico-semantic representation of the mind/mind concept in the fairy tale "Here is Toast" in Kazakh and the fairy tale "The Three Heads of the Well" in English revealed, first of all, the properties of mental activity common to mankind: thinking, human consciousness; key thoughts, useful tips, opinion. In the Kazakh fairy-tale discourse, the mind reflects the ingenuity, the ingenuity of the main characters, and in the English fairy-tale discourse-the determination of the main character. The concept of reason in Kazakh fairy-tale discourse is often used in the meanings of finding a solution, finding a trick, and in English fairy-tale discourse - in the meanings of expressing a positive opinion, showing the right way. The results of the research contribute to the development of the field of cognitive linguistics. It also contributes to the replenishment and deepening of research related to linguoculturology, pragmalinguistics, and comparative linguistics. В статье анализируется лексико-семантическая репрезентация концепта "акыл/ mind"в казахско-английском сказочном дискурсе. Теоретической основой исследования являются выводы лингвоконцептологии, считающейся одной из ветвей современной когнитивной лингвистики, при этом особенноевнимание обращено на ее сопоставительный аспект. Цель исследовательской работы – посредством концептовакыл/mind в казахском и английском сказочном дискурсе показать всеобщую картину мира и национальную самобытность в этихязыках. В качестве материала исследования были взяты концепт акыл/mind и их синонимы, встречающиеся в казахских и английских волшебныхсказках (сказка «Ер Тостик», сказка «The Three Heads of the Well»). В качестве основных методов исследования были использованы описательный, типологический метод, метод компонентного анализа, полевой метод, метод оппозиции, сравнительно-сопоставительный метод, метод сплошной выборкисловарей, методы количественно-статистического анализа. Сказочный дискурс как один из жанров дискурса отражает своеобразие каждого народа. Проанализированы словарные статьи концепта акыл/mind и лексико-семантическое выражение в сказочном дискурсе, синонимический ряд, ментальные способности сказочных героев. Результаты исследования выявили общечеловеческие универсальные черты мыслительной деятельности и своеобразие картины мира каждой нации. Анализ лексико-семантической репрезентации концепта ум/mind в сказке «Ер Тостик» на казахском языке и сказке «The Three Heads of the Well» на английском языке выявил, прежде всего, общие для человечества свойства умственной деятельности: мышление, сознание человека; ключевые мысли, полезные советы, мнение. В казахском сказочном дискурсе ум отражает чуткость, смекалку главных героев, а в английском сказочном дискурсе - решительность главного героя. Концепт разума в казахском сказочном дискурсе часто используется в значениях поиска пути решения, поиска уловки, а в английском сказочном дискурсе - в значениях выражения положительного мнения, показа правильного пути. Несмотря на различное использование концепта акыл/mind в казахском и английском сказочном дискурсе, в двух указанных лингвокультурных ассоциациях ум ассоциируется с интеллектом, суждением, опытом, индивидуальностью ума. Научные выводы, сделанные в результате исследования, способствуют развитию сферы когнитивной лингвистики. Также вносят свой вклад в дополнение и углубление исследований, связанных с лингвокультурологией, прагмалингвистикой, сравнительно-сопоставительным языкознанием. Филологические науки, Выпуск 4 (67) 2022 |
| Document Type: | Article |
| Language: | Kazakh |
| DOI: | 10.48371/phils.2022.67.4.007 |
| Accession Number: | edsair.doi...........c1e4492d02f87dac4eff1a3851ea85a6 |
| Database: | OpenAIRE |
| DOI: | 10.48371/phils.2022.67.4.007 |
|---|